മനുഷ്യര്‍ പട്ടിണി കിടക്കേണ്ടി വരുന്ന ആഫ്രിക്കന്‍ രാജ്യങ്ങളിലാണ് ലോകത്ത് ഏറ്റവും വലിയ തോതില്‍ സ്വര്‍ണക്കള്ളക്കടത്ത് നടക്കുന്നത്. ആഫ്രിക്കന്‍ ഭൂഖണ്ഡത്തിനു പുറത്തേക്ക് സഹസ്ര കോടികളുടെ സ്വര്‍ണക്കള്ളക്കടത്താണു നടക്കുന്നത്. ആഫ്രിക്കയില്‍ നിന്നുള്ള സ്വര്‍ണക്കള്ളക്കടത്ത് വര്‍ഷം തോറും കൂടിവരികയാണെന്നാണ് റിപ്പോര്‍ട്ട്. പുറം രാജ്യങ്ങളിലേക്ക്, പ്രത്യേകിച്ച് യുണൈറ്റഡ് അറബ് എമിറേറ്റ്‌സിലേക്ക്(യുഎഇ) കഴിഞ്ഞ ദശാബ്ദത്തില്‍ പതിനായിരക്കണക്കിന് കോടികള്‍ വിലമതിക്കുന്ന ടണ്‍ കണക്കിന് സ്വര്‍ണമാണ് കടത്തിക്കൊണ്ടു പോയിരിക്കുന്നതെന്നാണ് സ്വിസ്‌സെഡ് പുറത്തുവിട്ട റിപ്പോര്‍ട്ടില്‍ പറയുന്നത്. 2022 ല്‍ ചെറുകിട ഖനികളില്‍ നിന്നായി 30 ബില്യണ്‍ ഡോളര്‍ മൂല്യം വരുന്ന 435 ടണ്‍ സ്വര്‍ണം അഫ്രിക്കയില്‍ നിന്നും കടത്തിക്കൊണ്ടു പോയതായാണ് റിപ്പോര്‍ട്ടില്‍ പറയുന്നത്. ആഫ്രിക്കയിൽ തന്നെ ഘാനയിൽ നിന്നാണ് വലിയ രീതിയിൽ അനധികൃത സ്വർണ ഖനനവും, കയറ്റുമതിയും നടക്കുന്നത്. ഘാന പോലെ ഒരു കൊച്ചു രാജ്യത്തെ ഈ സ്വർണ വേട്ട എങ്ങനെ ബാധിക്കുന്നു എന്നതിനെ കുറിച്ച് ദി ഗാർഡിയൻ പബ്ലിഷ് ചെയ്ത ലേഖനത്തിന്റെ സ്വതന്ത്ര പരിഭാഷ.

സെപ്റ്റംബറിൽ, 17 ദിവസം തടവിൽ കഴിഞ്ഞതിനെ കുറിച്ച് ഫെലിസിറ്റി നെൽസണ് വ്യക്തമായ ഓർമ്മയുണ്ട്. അനധികൃത സ്വർണ്ണ ഖനനത്തിനെതിരെ നൂറുകണക്കിന് യുവാക്കൾക്കൊപ്പം പ്രകടനം നടത്തിയതിന് അക്രയിലെ റോഡ് ജംഗ്ഷനിൽവെച്ച് അറസ്റ്റിലായി ജയിലിൽ അടയ്ക്കപ്പെട്ട 53 പേരിൽ ഒരാളാണ് 34 കാരിയും ആക്ടിവിസ്റ്റുമായ ഫെലിസിറ്റി നെൽസൺ.

ആസ്ത്മയുള്ള ഫെലിസിറ്റിക്ക് തടവറയ്ക്കുള്ളിൽ ഇൻഹേലറുകൾ നിഷേധിച്ചു. അറ്റ്ലാന്റിക് മനുഷ്യക്കടത്ത് സമയത്ത് ഉപയോഗിച്ചിരുന്ന അടിമ നിലവറകളെ ഓർമ്മപ്പെടുത്തുന്നതായിരുന്നു ആ തടവറയെന്ന് അവർ പറഞ്ഞു. “വെളിച്ചമില്ല, വായുവില്ല, വായുസഞ്ചാരത്തിനായി സീലിംഗിലെ ദ്വാരങ്ങൾ മാത്രം”- ഫെലിസിറ്റി ഓർത്തെടുക്കുന്നു. തടവിലായിരിക്കുമ്പോൾ കുടുംബവും സുഹൃത്തുക്കളും കൊണ്ടുവന്ന ഭക്ഷണം മാത്രമായിരുന്നു അവർക്ക് ആശ്രയം.

‘ഗോൾഡ് കോസ്റ്റ്’ എന്ന് ബ്രിട്ടീഷ് കൊളോണിയൽ ഭരണത്തിൽ അറിയപ്പെട്ടിരുന്ന ഘാനയുടെ സ്വർണ്ണ ഖനന ചരിത്രം നൂറ്റാണ്ടുകൾ പഴക്കമുള്ളതാണ്. ഘാനയുടെ വികസനത്തിൽ സ്വർണ്ണ ഖനനം പ്രധാന പങ്ക് വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്. നിയമാനുസൃതമായ ഒരു ഉപജീവന സ്രോതസ്സായി ഇതിനെ അംഗീകരിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിലും, 85 ശതമാനം ചെറുകിട ഖനന പ്രവർത്തനങ്ങളും ഇപ്പോഴും അനധികൃതമായാണ് നടക്കുന്നത്. വലിയ തോതിലുള്ള സ്വർണ്ണ നിക്ഷേപം ഉണ്ടെങ്കിലും അനധികൃത ഖനന മാഫിയയുടെ ശക്തമായ ഇടപെടലിലൂടെ ഘാനയുടെ സ്വർണ്ണ നിക്ഷേപത്തിന്റെ വലിയൊരു പങ്ക് സർക്കാരിന് ലഭിക്കാതെ അതിർത്തി കടക്കുകയാണ്. ജനാധിപത്യത്തിന്റെ പ്രതീകമായി ദീർഘകാലമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ഈ പടിഞ്ഞാറൻ ആഫ്രിക്കൻ രാഷ്ട്രത്തിന് നേതൃത്വം നൽകുന്നത് മനുഷ്യാവകാശ അഭിഭാഷകനായ നാനാ അകുഫോ-അഡ്ഡോയാണ്. എന്നാൽ, സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന് മുൻപ് ആരംഭിച്ച അനധികൃത ഖനനത്തെ കൈകാര്യം ചെയ്യാനുള്ള അധികാരികളുടെ വിമുഖത പൗരാവകാശങ്ങളെ തുരങ്കം വയ്ക്കുന്നതാണെന്നാണ് മനുഷ്യാവകാശ സംഘടനകളുടെ നിലപാട്.

“ശേഖരിക്കുകയും വിൽക്കുകയും ചെയ്യുക” എന്നതിന്റെ ചുരുക്കപ്പേരായ “ഗലാംസെ” എന്ന പദമാണ് പ്രാദേശികമായി അനധികൃത ഖനനത്തെ വിവരിക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്നത്. നിയമവിരു​ദ്ധമായി പ്രവർത്തിക്കുന്ന വലിയ ഖനന സ്ഥാപനങ്ങളും ​ഗലാംസെയിൽ ഏർപ്പെടുണ്ട്. ഇന്ന്, ലോകത്തിലെ ആറാമത്തെ വലിയ സ്വർണ്ണ ഉത്പ്പാദകരായ ഘാനയിൽ നിന്നുള്ള വാർഷിക സ്വർണ്ണ ഉത്പാദനത്തിന്റെ മൂന്നിലൊന്ന് ഭാഗം ഗലാംസെയാണ്. അനധികൃത ഖനന മേഖലയിലെ 16 പ്രദേശങ്ങളിൽ പതിനാലിലുമായി ഒരു ദശലക്ഷത്തിലധികം ആളുകൾ ജോലി ചെയ്യുന്നുവെന്നാണ് കണക്ക്.

“സ്വർണ്ണം ഇപ്പോൾ ഒരു അനുഗ്രഹമല്ല, മറിച്ച് ശാപമാണ്”

ഘാനയിലെ അനധികൃത ചെറുകിട ഖനനം പരിസ്ഥിതിയെ നശിപ്പിക്കുകയും ആളുകളെ രോഗികളാക്കുകയും ജലക്ഷാമം വർദ്ധിപ്പിക്കുകയും കാർഷിക ഭൂമികളും കൊക്കോ പോലുള്ള വിളകളും നശിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. സ്വർണ്ണം കഴുകിയെടുക്കുമ്പോഴുണ്ടാകുന്ന ചെളി, കഴുകാനുപയോ​ഗിക്കുന്ന ഡിറ്റർജന്റ്, മെർക്കുറി എന്നിവ ഘാനയുടെ ഭൂരിഭാഗം ജല സ്രോതസ്സുകളെയും മലിനമാക്കി. രാജ്യത്തിന്റെ പല ഭാഗങ്ങളിലേക്ക് ശുദ്ധജലം വിതരണം ചെയ്യുന്ന ഘാന വാട്ടർ കമ്പനിയുടെ ശേഷി 75 ശതമാനമായി കുറഞ്ഞു. 2030 ഓടെ ഘാനയ്ക്ക് വെള്ളം ഇറക്കുമതി ചെയ്യേണ്ടിവരുമെന്ന് കേപ് കോസ്റ്റ് സർവകലാശാലയിലെ ഗവേഷകർ പറയുന്നു. “നിങ്ങൾക്ക് ഓഫിൻ (നദി) അറിയാമോ? ഇത് ഇപ്പോൾ മൈലോ പോലെയാണ് “, ഡങ്ക്വ-ഓൺ-ഓഫിൻ സമുദായക്കാർ പറയുന്നു.

“വിദ്യാർത്ഥികൾ സ്കൂളിൽ വരുന്നില്ല. ഒന്നുകിൽ ഖനനം ചെയ്യാനോ അല്ലെങ്കിൽ ഖനന കേന്ദ്രങ്ങളിൽ ഭക്ഷണം വിൽക്കാനോ അവർ പോകുന്നു”- അധ്യാപക യുണിയൻ പറയുന്നു. അനധികൃത ഖനനത്തിൽ നിന്നുള്ള ഗണ്യമായ സാമ്പത്തിക നേട്ടങ്ങളാണ് ഇതിന് പിന്നിലെന്നും അധ്യാപകർ പറയുന്നു. അതേസമയം, സ്കൂളിൽ വരുന്നവരുടെ അവസ്ഥ പോലും അപകടത്തിലാണ്. മാർച്ചിൽ, രണ്ട് വിദ്യാർത്ഥികൾ വീട്ടിലേക്ക് പോകുമ്പോൾ സെൻട്രൽ മേഖലയിലെ സ്വർണ്ണമെടുത്ത് ഉപേക്ഷിച്ച കുഴിയിൽ വീണ് അപകടം സംഭവിച്ചിരുന്നു.

അതേസമയം, പടിഞ്ഞാറൻ ആഫ്രിക്കയിലുടനീളമുള്ള ലൈംഗികത്തൊഴിലാളികളും ഖനിജാന്വേഷകരും സമ്പത്ത് തേടി ഘാനയിലേക്ക് ഒഴുകിയെത്തുന്നത് തുടരുകയാണ്. കൂടാതെ, സ്വർണ്ണം തേടി വരുന്ന ചൈനീസ് പൗരന്മാരുടെ കടന്നുകയറ്റവും വർദ്ധിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഖനനം നടക്കുന്ന സ്ഥലങ്ങളിൽ സുരക്ഷയൊരുക്കാൻ പോലീസ് ഉദ്യോഗസ്ഥരെയും സൈന്യത്തെയും വിന്യസിച്ചിട്ടുമുണ്ട്. കഴിഞ്ഞ ഡിസംബറിൽ, അനധികൃത ഖനനത്തിന് ഐഷ ഹുവാങ് എന്ന ചൈനീസ് സ്ത്രീയെ അക്ര കോടതി ശിക്ഷിച്ചിരുന്നു. അതേസമയം, ഇതേ കുറ്റം ചുമത്തുന്നതിന് മുൻപ് നാടുകടത്തപ്പെട്ട പ്രതിക്ക് അന്നത്തെ പരമാവധി ശിക്ഷയായ അഞ്ച് വർഷത്തിൽ കൂടുതൽ നൽകാൻ കഴിയാത്തതിൽ ജഡ്ജി ഖേദം പ്രകടിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു.

ഘാനയിലെ ‘ചൈനാ ടൗൺ’
പടിഞ്ഞാറൻ ഘാനയിലെ വാസാ ആക്രോപോംങ് എന്ന ചെറുകിട സ്വർണ്ണ ഖനന മേഖലയിൽ ഒരു ചെറിയ ചൈന തന്നെ കാണാൻ സാധിക്കും. കസിനോകൾ, പബ്ബുകൾ, ഭക്ഷണശാലകൾ, കടകൾ എന്നിങ്ങനെ നിരവധി ചൈനീസ് സ്ഥാപനങ്ങൾ ഇവിടെയുണ്ട്. ടൗണിലെ പോലീസ് സ്റ്റേഷന് സമീപത്തുതന്നെയുള്ള ചൈനാ മാർക്കറ്റ് എന്ന പേരിലുള്ള മാളിൽ സ്വർണ്ണ വ്യപാരശാലകളും മസാജിങ്ങ് സ്ഥാപനങ്ങളും അടക്കം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു. ഈ സ്ഥലം നിലവിൽ ചൈനാ ടൗൺ എന്നാണ് അറിയപ്പെടുന്നത്.

നദീതട പര്യവേക്ഷണം സാധ്യമാക്കുന്ന മൾട്ടിഫങ്ഷണൽ ഉപകരണമായ ചാങ്ഫാനിന്റെ കടന്നുവരവ് സ്വർണ്ണത്തിനായുള്ള തിരക്ക് വർദ്ധിപ്പിച്ചതായി നിരവധി പ്രാദേശിക ഖനിത്തൊഴിലാളികൾ പറയുന്നു. 2022 ഓഗസ്റ്റിൽ സൈനികർ 838 ചാങ്ഫാനുകളാണ് കത്തിച്ചത്. ഒക്ടോബറിലും നിരവധി ചാങ്ഫാനുകൾ നശിപ്പിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു. എന്നാൽ തങ്ങൾക്ക് ഈ വിഷയത്തിൽ കൃത്യമായി നിലപാടെടുക്കാൻ കഴിയുന്നില്ലെന്ന് ഫെലിസിറ്റി നെൽസൺ പറയുന്നു. ഈ പ്രശ്നം കൃത്യമായി പരിഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കാത്ത സർക്കാർ നിലവിൽ ചെയ്യുന്നത് വെറും പ്രചാര വേലകൾ മാത്രമാണെന്നും അവർ ആരോപിക്കുന്നു.

പ്രസിഡന്റായി രണ്ടാം തവണയും അധികാരത്തിലേറുമ്പോൾ എന്ത് വില കൊടുത്തും ഗലാംസെ അവസാനിപ്പിക്കുമെന്നായിരുന്നു അകുഫോ-അഡ്ഡോയുടെ അവകാശവാദം. എന്നാൽ നാല് വർഷങ്ങൾക്കിപ്പുറം വീണ്ടുമൊരു തിര‍ഞ്ഞെടുപ്പിനെ നേരിടാനൊരുങ്ങുമ്പോൾ പ്രസിഡന്റ് വാക്ക് പാലിച്ചില്ലെന്ന് ജനങ്ങൾ ആരോപിക്കുന്നു. വരാനിരിക്കുന്ന തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ വോട്ടുകൾ നഷ്ടപ്പെടുമെന്ന് ഭയപ്പെടുന്നതിനാലാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ സർക്കാർ അനധികൃത ഖനനങ്ങൾക്കെതിരെ നടപടിയെടുക്കാത്തതെന്നാണ് ആരോപണം. ഘാന മൈനിംഗ് റിപ്പോസിറ്ററിയിൽ നിന്നുള്ള കണക്കുകൾ അനുസരിച്ച് 2017 നും 2021 നും ഇടയിൽ രണ്ടായിരത്തിലധികം ഖനന ലൈസൻസുകൾ നൽകിയിട്ടുണ്ട്. ഭരണകക്ഷി അം​ഗങ്ങളുടെ പേരിലും ലൈസൻസുണ്ടെന്നാണ് റിപ്പോർട്ട്. എന്നാൽ അത്തരം റിപ്പോർട്ടുകളെക്കുറിച്ച് അറിയില്ലെന്ന് പാർട്ടിയുടെ ഡെപ്യൂട്ടി ജനറൽ സെക്രട്ടറി ഹാരൂണ മുഹമ്മദ് പറഞ്ഞു.

അതേസമയം, ​ഗലാംസെയിൽ നിന്ന് തിരഞ്ഞെടുപ്പ് ഫണ്ടിലേക്ക് പണം നൽകുന്നുണ്ടെന്ന് പരിസ്ഥിതി പ്രവർത്തക അവുല സെർവ ആരോപിച്ചു. ലൈസൻസ് ഉള്ളവർക്കെല്ലാം കമ്പനികളുമുണ്ട്. എന്നാൽ, ചൈനക്കാർക്കോ ഘാനക്കാരല്ലാത്തവർക്കോ മാത്രമേ അവിടെ ജോലി നൽകുകയുള്ളൂവെന്നും അവർ കൂട്ടിച്ചേർത്തു. കൂടാതെ, പരമ്പരാഗത ഭരണാധികാരികൾ ഉൾപ്പെടെയുള്ള പ്രാദേശിക ഭരണാധികാരികൾക്കും ഇതിൽ പങ്കുണ്ട്. ഘാനയിലെ പരമ്പരാഗത ഭൂവുടമകൾ എന്ന നിലയിൽ, ഭൂമി സ്വതന്ത്രമായി വിനിയോഗിക്കാനുള്ള അധികാരം അവർക്കുണ്ട്. ഗലാംസെയിലും ഇവർക്ക് പങ്കാളിത്തമുണ്ടെന്നും ആരോപണമുണ്ട്.

അകൂഫോ-അഡ്ഡോയുടെ മുൻഗാമിയായ ജോൺ മഹാമ 2013ൽ അനധികൃത ഖനന കേന്ദ്രങ്ങളിൽ നടത്തിയ റെയ്ഡിൽ 45,000 ചൈനീസ് പൗരന്മാരെ പുറത്താക്കിയിരുന്നു. ഈ ഡിസംബറിൽ നടക്കാനിരിക്കുന്ന രാഷ്ട്രപതി തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ വിജയിക്കുകയാണെങ്കിൽ ഈ വിഷയം പരിഹരിക്കുമെന്നാണ് ജോൺ മഹാമയുടെ വാ​ഗ്ദാനം. കുറ്റവാളികൾക്ക് പൊതുമാപ്പ് നൽകാമെന്ന് വാഗ്ദാനം ചെയ്ത തന്റെ എതിരാളി ഈ വിഷയം രാഷ്ട്രീയവൽക്കരിച്ചുവെന്നും ജോൺ മഹാമ ആരോപിച്ചു.

അതേസമയം, നിരവധി വെല്ലുവിളികൾക്കിടയിലും എന്ത് വില കൊടുത്തും തങ്ങളുടെ രാജ്യത്തെ സംരക്ഷിക്കുമെന്ന നിലപാടിലാണ് ചില പ്രദേശവാസികൾ. അനധികൃത ഖനനത്തിനെതിരെ പോരാടുന്നവരെ വിലയ്ക്കു വാങ്ങാൻ ചൈനീസ് ഇടനിലക്കാർ ശ്രമിക്കുന്നതായും പ്രദേശവാസികൾ ആരോപിക്കുന്നു. പടിഞ്ഞാറൻ ഘാനയിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന അട്രോൺസുവിലെ ആക്ടിവിസ്റ്റും മുൻ അധ്യാപകനുമായ പാട്രിക് ഡാൻസോയും തനിക്ക് അത്തരമൊരു അനുഭവം ഉണ്ടായതായി വെളിപ്പെടുത്തി. ചില ചൈനീസ് ഇടനിലക്കാർ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആക്ടിവിസം അവസാനിപ്പിക്കാൻ കൈക്കൂലി നൽകാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നതായി പാട്രിക് പറഞ്ഞു. എന്നാൽ അഞ്ച് കുട്ടികളുടെ പിതാവെന്ന നിലയിൽ, തന്റെ കുട്ടികൾക്ക് സുരക്ഷിതമായ ഭാവി ഉറപ്പാക്കേണ്ടതും, വിരമിക്കൽ പദ്ധതിയായി താൻ കരുതുന്ന കൊക്കോ ഫാം സംരക്ഷിക്കേണ്ടതും തന്റെ കടമയാണെന്ന് കരുതി ആ വാഗ്ദാനം നിരസിച്ചതായും അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു.

അതിനിടെ, 2022ൽ ആഗോള ജൈവവൈവിധ്യ പ്രാധാന്യമുള്ള മേഖലകൾ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന വനസംരക്ഷണമേഖലയ്ക്കുള്ളിൽ ഖനന പ്രവർത്തനങ്ങൾ അനുവദിക്കുന്ന നിയമം സർക്കാർ പാസാക്കിയിരുന്നു. എന്നാൽ സെർവയുടെ ഇക്കോ-കോൺഷ്യസ് സിറ്റിസൺസ് ഉൾപ്പെടുന്ന സിവിൽ സൊസൈറ്റി സംഘടനകളുടെ ഒരു സഖ്യം അതിന്റെ നിയമസാധുത പരിശോധിച്ച് സർക്കാരിനെതിരെ നിയമനടപടി ആരംഭിച്ചു. നിയമം റദ്ദാക്കണമെന്ന് ആവശ്യപ്പെട്ട് തൊഴിലാളി യൂണിയനുകൾ ഒക്ടോബറിൽ രാജ്യവ്യാപകമായി പണിമുടക്കിന് ആഹ്വാനം ചെയ്തിരുന്നു. നിയമം റദ്ദാക്കുമെന്ന പ്രസിഡന്റ് അകുഫോ-അഡ്ഡോയുടെ ഉറപ്പും പാർലമെന്റിൽ ഇതുസംബന്ധിച്ച നടപടിക്രമങ്ങളെക്കുറിച്ച് ചർച്ചകൾ ആരംഭിക്കുകയും ചെയ്തതിനെത്തുടർന്ന് പണിമുടക്ക് ഒഴിവാക്കുകയായിരുന്നു.

സെപ്റ്റംബറിൽ അറസ്റ്റിലായവരിൽ 11 പേർ ഇപ്പോഴും ജയിലിലാണെങ്കിലും വേണ്ടി വന്നാൽ വീണ്ടും പ്രതിഷേധത്തിനിറങ്ങുമെന്നാണ് ഫെലിസിറ്റി നെൽസൺ അടക്കമുള്ളവർ പറയുന്നത്. “ഒരാൾ അവരുടെ രാജ്യത്തിന്റെ ഭാവി സംരക്ഷിക്കാൻ ലക്ഷ്യമിടുകയാണെങ്കിൽ, അത് തീർച്ചയായും ഒരു മഹത്തായ ശ്രമമാണ്. ഘാന അത്തരമൊരു ത്യാഗം അർഹിക്കുന്നു”. ഫെലിസിറ്റി പറയുന്നു.